XVIII va XIX asrlarda O‘zbekiston hududi san’at qimmati va uslublar xilma-xilligi bilan ajralib turadigan ajoyib to‘qimachilik buyumlari markaziga aylandi. Bu buyumlar nafaqat maishiy hayotda va marosimlarda amaliy maqsadlarda xizmat qilgan, balki o‘z egalari maqomi va moddiy imkoniyatlarini ham aks ettirgan. An’anaviy o‘zbek to‘qimachiligining eng yorqin namunalari orasida so'zanalar alohida o‘rinni egallaydi.
"So'zana" fors tilidan tarjima qilinganda “igna bilan tikilgan” degan ma’noni anglatadi va bu asosan Buxoro amirligida ishlab chiqarilgan kashta tikilgan matolarni anglatadi. Ular badiiy yechimlarning xilma-xilligi bilan ajralib turadi, yorqin va ekspressivdan tortib nafis va nozikgacha. Ayniqsa, katta medalonli so'zanalar alohida e’tiborni tortadi, chunki ular kuchli vizual energiyaga ega. Ularning go‘zalligini to‘laqonli baholash uchun kashta tafsilotlarini yaqindan va ularni umumiy kontekstda uzoqdan ko‘rish kerak.
Tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan so'zanalar namunasidan biri oltin rangdagi olti burchakli medalon bilan bezatilgan bo‘lib, fors tilida she’rlar (bir ibora arab tilida) bilan bezatilgan. Bu she’rlar sevgi izhorlarini ifodalaydi va bu asarga chuqurlik va hissiy kuch bag‘ishlaydi. Mato eskirganiga qaramay, bu noyob so'zananing rang-barangligi saqlanib qolgan. Bu namuna Buxoro amirliginingso'zanalaridagi erta va kech davrlar o‘rtasidagi o‘tish davrini aks ettiradi, hozirda olti burchakli shakl uchramaydi. Kashtachilik ipakdan tambur chok va bosma usuli bilan paxta asosida bajarilgan bo‘lib, bu texnikalar usta va ijodkorlarning badiiy ko‘rish qobiliyatini ta’kidlaydi.
Katta medalonli so'zanalarning faqat 60 ga yaqin namunalari saqlanib qolgan bo‘lib, bu ularni ayniqsa qimmatli qiladi. Ular bilan taqqoslaganda, Shahrisabz so'zanalari nafis o‘simlik naqshlari va nozik kashtachiligi bilan ajralib turadi. Bu buyumlar ayol ruhi va bayramona ruhni taratadi va darhol go‘zallik va baxt tuyg‘usini uyg‘otadi.

Mavzu doirasida batafsil “O‘zbekiston madaniy merosi AQSH va Kanada xususiy to‘plamlarida” turkumidagi mumkin.
Loyiha bosh homiysi – Eriell-Group neft xizmatlari kompaniyasi.