Bugun, 14-may Edvard Vasilyevich Rtveladzening (1942-2022) tavallud topgan kuni. Bu kunda atoqli arxeolog olim, tarixchi, san’atshunos, O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi akademigi, shuningdek, O‘zbekiston madaniy merosini o‘rganish, saqlash va ommalashtirish bo‘yicha Butunjahon jamiyati ilmiy kengashining doimiy raisini xotirlaymiz. Marhum "O‘zbekiston madaniy merosi dunyo to’plamlarida" loyihasiga ilmiy rahbarlik qilgan edi.
Edvard Vasilevichning o‘zbek fani va arxeologiyasi rivojiga qo‘shgan hissasi beqiyosdir. Uning ilmiy topilmalari va tadqiqotlari Markaziy Osiyo tarixi va madaniyatini o‘rganishda o‘chmas iz qoldirdi.
Eng yorqin topilmalaridan biri 1972-yilda aniqlangan, Buyuk Aleksandr yurishi paytida yunonlar tomonidan O‘rta Osiyo hududida asos solingan birinchi aholi punkti - Kampirtepa qadimiy yodgorligi bo‘ldi. Ommabop sayyohlik obyektiga aylangan Kampirtepa bugungi kunda mintaqa tarixining eng muhim bosqichi bilan bog‘liq. 2019-yilda E. V. Rtveladze bu yodgorlik miloddan avvalgi IV asr oxiridan milodiy I asr boshlarigacha mavjud bo‘lgan va Aleksandr Makedonskiyga tegishli bo‘lgan Oks Aleksandriyasining yo‘qolgan porti ekanligi haqida inqilobiy fikr bildirdi.
Yana bir muhim topilma – 1991-yilda Surxondaryo viloyatidagi Susiztog‘ cho‘qqisida Uzundara qal’asi xarobalarining aniqlanishi bo‘ldi. Ilk ellinizm davriga oid bu qal’a qadimgi Baqtriyaning shimoliy chegaralarini ko‘chmanchilar hujumidan himoya qilishda muhim rol o‘ynagan.
Edvard Rtveladze jahon ilmiy jamoatchiligida chuqur iz qoldirgan ko‘plab ilmiy nashrlar, maqolalar, monografiyalar va taqrizlar muallifidir. Uning kitoblari jahon olimlari tomonidan yuksak baholangan qimmatli tarixiy manbalarga aylandi. "Oltin olov mamlakatida" (1983, A. S. Sagdullayev bilan hamkorlikda), "O‘zbekiston musulmon ziyoratgohlari", "Aleksandr Makedonskiy Baqtriya va So‘g‘diyonada" (2002), "Markaziy Osiyo sivilizatsiyalari, davlatlari, madaniyatlari" (2005), "O‘zbekistonning tarixiy o‘tmishi" (2005, 2009), "Buyuk Hindiston yo‘li" (birinchi nashri, 2012; ikkinchi nashri, 2018), "Aleksandr Makedonskiy Movarounnahrda. Yurishlar. Tarixiy geografiya" (2019) kitoblari shular jumlasidan.
2022-yilda O‘zbekiston madaniy merosini o‘rganish, saqlash va ommalashtirish bo‘yicha Butunjahon jamiyati tomonidan olimning hamkasblari, shogirdlari va oilasi tomonidan to‘plangan "Rtveladze xotirasi" kitobi nashr etildi. Ushbu nashrga olimning fotosuratlari, esselari va xotiralari, shuningdek, uning maqolalari va xotiralaridagi so‘zlari kiritilgan bo‘lib, bu o‘quvchiga uning ilm-fanga qo‘shgan hissasining chuqurligini yana bir bor his qilish imkonini beradi.
Edvard Rtveladzeni xotirlash kuni shunchaki sana emas. Bu uning ilmiy merosiga hurmat bajo keltirish, muhim tadqiqotlarini yodga olish va mintaqamiz arxeologiyasi hamda tarixi rivojiga ta’sirini anglash uchun qulay fursatdir. Uning mehnati va o‘tmishni o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqi madaniyatimiz va fanimizning bir qismi bo‘lib qoladi.
WOSCU axborot xizmati