Panjakent hozirgi Tojikiston hududidagi qadimiy shahar bo‘lib, VI-VIII asrlarda Sug‘diyonaning eng yirik madaniy markazlaridan biri bo‘lgan. 1946-yilda boshlangan arxeologik qazishmalar tadqiqotchilar oldida noyob hodisa - ilk o‘rta asrlar Markaziy Osiyo san’atining durdonalaridan biri sifatida e’tirof etilgan Panjakent devoriy suratlarini ochib berdi.
Panjakent saroylari, zodagonlar uylari va ibodatxonalari devorlaridagi lavhalarda sug‘diylarning boy va rang-barang hayoti tasvirlangan. Bu yerda xalq dostonlaridan lavhalar, ov manzaralari, tantanalar, sig‘inish marosimlari, maishiy lavhalar o‘rin olgan. Rasmlar yorqin ranglar gammasi, dinamik kompozitsiya va yuqori badiiy ifodaliligi bilan ajralib turadi.
Ilmiy tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, Panjakent devoriy suratlarining mavzusi ko‘p jihatdan sug‘diylarning diniy e’tiqodlari sinkretizmini aks ettirgan bo‘lib, ularda zardushtiylik, buddaviylik va mahalliy e’tiqod elementlari o‘zaro uyg‘unlashgan. Masalan, devoriy suratlardan birida ezgulik va yovuzlik o‘rtasidagi kurash haqidagi qahramonlik dostoni "Shohnoma"ning sug‘dcha variantidagi epizodlar sifatida talqin etilgan lavhalar tasvirlangan.
Ayollar qomati tasvirlari alohida e’tiborni tortadi: sochlari nafis turmaklangan va hashamatli liboslar kiygan xonimlar ayolning sug‘d jamiyatidagi yuksak mavqeidan dalolat beradi. Ustalar kiyim-kechak, bezaklar va uy-ro‘zg‘or buyumlarining eng nozik tafsilotlarini mohirona tasvirlagan, bu esa bugungi kunda Sug‘diyona kundalik hayotining ko‘plab jihatlarini qayta tiklash imkonini beradi.
Panjakent devoriy suratlari Sug‘diyona tarixi, dini, san’ati va ijtimoiy tuzumini o‘rganishda muhim manba bo‘ldi. Ularning badiiy kuchi va madaniy ahamiyati jahon merosining haqiqiy xazinasidir.
WOSCU axborot xizmati